Een ego-dood is een unieke ervaring die je zomaar tijdens een trip kan komen overvallen. Tijdens een ego-dood voelt het alsof je samengesmolten bent met je omgeving. Dit komt doordat het lijkt alsof de grens tussen jezelf en de omgeving is weggevaagd. Het is soms zo intens dat niet iedereen dit als een prettige of makkelijke ervaring omschrijft. Omdat het heel moeilijk is om zo’n trip in woorden uit te drukken, bestaan veel discussies over wat een ego-dood nou eigenlijk is.
Voor de duidelijkheid; in dit stuk wordt met ego niet egoïsme bedoeld
Mystieke ervaring
Een ego-dood kent vele benamingen en niet iedereen is het altijd helemaal eens over wat een ego-dood is. Er zijn veel verschillende woorden te vinden waarvan ik vind dat die de lading niet helemaal dekken. Zo is er ook een heel verschil in terminologie; de een maakt onderscheidt tussen ‘ego death’ en ‘ego loss’ en de ander vindt ego-dood hetzelfde als een ‘out-of-body-experience’. Iets waar iedereen het in ieder geval wél over eens is, is dat een ego-dood onder het kopje ‘mystieke ervaringen’ valt. Dit betekent dus dat een ego-dood een mystieke ervaring is, maar dat niet elke mystieke ervaring een ego-dood is, want dit kan ook een K-hole of een out-of-body experience zijn. In dit stuk zal ik de term ego-dood en mystieke ervaring door elkaar gebruiken om mogelijke verwarring over de andere termen te voorkomen.
Definitie van ego
Voordat ik het ga hebben over wat een ego-dood is en hoe je dit kan ‘krijgen’, zullen we ons eerst even moeten buigen over wat ego nou eigenlijk is. Er zijn verschillende, vage definities voor ‘het ego’. Voor mij is die definitie: ‘ik en alles waar ik mezelf mee identificeer, inclusief mijn herinneringen.’ Eigenlijk is mijn ego waar ik de grens trek tussen mezelf en de rest. Mijn ego is hoe ik denk te zijn, alles wat ik heb meegemaakt en alles wat ik denk te weten.
Hoe krijg je een ego-dood?
Een mystieke ervaring kan je krijgen van alle psychedelische (LSD, truffels, etc.) en van dissociatieve tripmiddelen (ketamine, MXE). Het lijkt niet verbonden te zijn aan een bepaalde dosis en het kan je plotsklaps overkomen. Wel moet vermeld worden dat, in tegenstelling tot bij psychedelica, mensen eerder een ego-dood krijgen van een hoge dosis dissociatieve middelen. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat je je lichaam makkelijker vergeet omdat dissociatieven je verdoven.
Consequenties van egoverlies
Zoals ik al eerder heb aangestipt is het lastig om een ego-dood onder woorden te brengen. Deze mystieke ervaring houdt in dat het concept van het ego weg is. De grens tussen ‘jezelf’ en ‘de rest’ is weg, waardoor enkel ‘de rest’ nog bestaat. Door dit verlies van ego bestaat er ook geen ‘ik’ meer die dingen met vooroordelen of emoties waarneemt. Het voelt alsof de waarnemer en het universum één geheel vormen, in plaats van dat de waarnemer zich in het universum bevindt. De waarnemer wordt het universum. Mede hierdoor wordt deze mystieke ervaring vaak omschreven als het ervaren van je eigen dood.
Door het verliezen van je ego, vergeet je ook meteen alle dingen die hiermee verbonden zijn. Je weet bijvoorbeeld niet meer hoe je heet, waar je bent, wie je familie is, dat je een mens bent of überhaupt dat je drugs hebt genomen. Naast dit alles verlies je ook het vermogen om te praten.
De visuals
De ruimte/omgeving die worden waargenomen tijdens een trip zijn erg verschillend. Er lijkt echter wel een verschil te zijn tussen of je ego-dood door een psychedelicum of een dissociatief tripmiddel is opgewekt. Het verschil zit in de visuals die je ziet. Bij psychedelica heb je vaak complexe visuals en bij dissociatieven eerder een donkere ‘void’ (lege ruimte).
Dissociatief tripmiddel
Bij een ego-dood die voortvloeit vanuit een dissociatief tripmiddel wordt vaak, met gesloten ogen, een oneindige, donkere ‘void’ omschreven. Je staat totaal los van de realiteit en het voelt alsof je door deze void heen beweegt. Ook kan je (afhankelijk van de dosis) simpele visuals zien. Deze zijn totaal niet te vergelijken met de visuals die normaal aan psychedelica toegeschreven worden. Deze visuals bestaan uit simpele vormen die in elkaar overlopen. Denk hierbij aan vormen als; vierkanten, blokken, spiralen, cirkels, etc. Vaak hebben deze figuren ook een bepaalde structuur, alsof ze van steen, hout of ander materiaal gemaakt zijn. Afhankelijk van de dosis kunnen deze visuals gedetailleerder zijn.
Psychedelicum
Een ego-dood van een psychedelicum wordt meestal niet omschreven aan de hand van een void, maar juist als een kleurrijke ervaring met zeer complexe visuals. Complex omdat, bijvoorbeeld, woorden en concepten kunnen worden omgezet in visuals. Als iemand bijvoorbeeld, een concept zoals liefde of internet aanhaalt, zou je een complex geometrische vorm kunnen zien, die voor jou dit concept beschrijft. Deze vorm kan zich oneindig ver vertakken in andere vormen (concepten, woorden, ideeën) die weer woorden geassocieerd met de eerste vorm. Open ogen of dicht maakt vaak niets uit, de ruimte wordt overgenomen met al deze vormen en kleuren. Dit kan ervoor zorgen dat je geheel losgetrokken wordt van je omgeving en daarmee de realiteit. Als je in deze staat verkeert, kan je hevig gaan hallucineren. Je kan je bijvoorbeeld dingen herinneren die niet echt gebeurd zijn of ziet situaties anders dan dat ze zijn.
Hoe voelt egoverlies?
Nu we het objectieve gedeelte hebben gehad, rest ons het meest complexe en interessante gedeelte; hoe het voelt om geen ego meer te hebben. Helaas kan ik hier geen precies antwoord op geven. Er is geen pijl op te trekken en het verschilt enorm van persoon tot persoon. De een vindt het bevrijdend en prachtig, de ander vindt het confronterend en angstaanjagend. Toch is er wel een gevoel waarvan veel mensen aangeven het te hebben gevoeld tijdens zo’n mystieke ervaring; het gevoel van eenheid.
Één met alles wat is
Het gevoel van eenheid is vaak iets wat al in bepaalde gradaties aanwezig is tijdens een trip. Zo kan je je tijdens een trip één voelen met een persoon, een object of een dier. Tijdens een ego-dood is dit gevoel van eenheid toch nét anders. Je voelt je niet één met een object of persoon, maar met het oneindige, allesomvattende universum. Jij bent het heelal en het heelal ben jij. Dit is best een maf gevoel en klinkt heel dubbel. Er is geen ego meer en toch heb je het gevoel dat je het heelal bent. Het is niet zo dat je je tijdens je trip, bewust bent van het feit dat je een ego-dood hebt. De echte realisatie komt later pas.
Een angstaanjagende ervaring
Eerder heb ik al aangegeven dat er mensen zijn die een mystieke ervaring als angstaanjagend en heel naar ervaren of het zelfs als een bad trip omschrijven. Vaak omschrijven mensen die (aangeven) niet goed in hun vel te zitten of depressief zijn een ego-dood in de eerste instantie als negatief. Naarmate de tijd verstrijkt en de intense ervaring een plek heeft gekregen, wordt vaak alsnog aangegeven dat de trip een (grote) rol heeft gespeeld in het herstel. Soms kan zo’n moment zonder ego, achteraf gezien, hét juiste (soms confronterende) perspectief bieden op jouw situatie. Het kan zelfs zo ver gaan dat je uit je trip komt en ineens precies aan kan wijzen waar het misgaat en daardoor je problemen beter aan kan pakken. Het is alleen echt niet aan iedereen besteed om dit zo aan te pakken en je moet altijd twee keer goed nadenken voordat je drugs neemt als je niet gelukkig bent met jezelf. Het kan de situatie namelijk ook verergeren, met alle gevolgen van dien.
Neem tijd om het te verwerken
Al met al is een ego-dood geen kattenpis en moet je echt de tijd nemen om zo’n ervaring te verwerken. Als een mystieke ervaring je overvalt, stribbel niet tegen en wees niet bang, maar omarm het. Tegenstribbelen zal het alleen maar lastiger maken. Als je moeite hebt met het verwerken, praat er met iemand over. Als anonimiteit geen probleem is kan je je verhaal altijd op Facebook in onze groep kwijt.