Ik zocht mensen die experimenteren met 4-FA

Steeds meer Nederlandse jongeren ontdekken de ‘light-versie van xtc’: 4-fluoramfetamine of kortweg 4-FA. Dat schrijft het Trimbos-Instituut in de Nationale Drug Monitor 2015. Ik ging praten met mensen die ervaring hebben met de legale designerdrug.

4-FA is speciaal op de markt gebracht om internationale drugswetgeving te omzeilen. Door een fluoratoom toe te voegen aan de bekende drug speed, ontstaat een stof die niet in de Opiumwet wordt genoemd. Net als speed is 4-FA een stimulerend middel. Toch lijken de effecten meer op die van een xtc-pil, met de werkzame stof MDMA. Je krijgt zin om te praten of te dansen en voelt je meer verbonden met de mensen om je heen. 4-fluoramfetamine voelt minder intens en bedwelmend dan MDMA, daarom spreekt het Trimbos-Instituut over ‘de light-versie van xtc’.

Voor het jaar 2013 was 4-FA veelal een ongewenst versnijdingsmiddel van speed. De designerdrug lijkt sindsdien populairder te worden. Steeds meer mensen brachten hun zakje xtc-light naar een GGZ om het te laten testen.

Ongeveer tien procent van de jongeren die regelmatig uitgaan heeft de nieuwe psychoactieve stof wel eens geprobeerd, volgens het Grote Uitgaansonderzoek 2013. Ravers in Amsterdam zouden er vaker ervaring mee hebben: ongeveer 15% van hen gebruikte het ooit. Helaas is dat onderzoek waarschijnlijk niet betrouwbaar. De onderzoeksgroep was namelijk niet representatief genoeg om duidelijke conclusies te trekken.

Er is maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van 4-FA. Daarom moest ik via een besloten Facebookgroep op jacht naar mensen die het wel eens gebruiken. Zij zijn immers de enigen die weten wat de designerdrug met je doet. Dankzij het wonder dat internet heet, sprak ik binnen een dag met twaalf mensen die het wel eens -of regelmatig- gebruiken. Hun namen laat ik achterwege omdat werkgevers nog altijd niet blij zijn met een drugsgebruiker die komt solliciteren.

Ervaringen met de designerdrug lopen aardig uiteen. Een jongen (21) uit Amersfoort zegt dat hij bijna net zo energiek en euforisch wordt als wanneer hij een xtc-pil slikt. Een 21-jarig meisje uit Groningen vindt het saai en wil het niet nog eens proberen. Een paar liefhebbers zeggen dat ze na hun feestje prima kunnen slapen. Anderen staarden nadat de drug was uitgewerkt nog uren naar het plafond. Ze zijn het er allemaal over eens dat ze niet zo erg van de kaart raken als van MDMA. Hun pupillen worden niet abnormaal groot en ze kunnen zich nog normaal gedragen, als ze dat willen. De volgende dag hebben ze nauwelijks last van een kater.

Dat klinkt natuurlijk ideaal, zo’n xtc-vervanger zonder kater. Maar een avondje 4-FA eindigt niet voor iedereen rooskleurig. Het Nederlands Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) rapporteerde vorig jaar 24 patiënten met vergiftigingsverschijnselen van 4-FA. Tussen de jaren 2007 en 2014 eindigden in totaal 38 gebruikers in het ziekenhuis.

Een 18-jarig meisje uit Eindhoven vertelt dat het bij haar ook een keer mis ging. Ze bleef onbedoeld drie dagen op rij wakker van de katerloze xtc. Ze hoopte dat de effecten sterker zouden worden als ze een paar keer achter elkaar een extra dosis nam. “Dat was niet zo slim. Want het gevoel bleef hetzelfde, alleen duurde het veel langer voordat ik weer nuchter was.”

Het Coördinatiepunt Assessment en Monitoring (nieuwe) Drugs (CAM) onderzoekt de opkomst van nieuwe drugs voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Vorig jaar deed het CAM een zogenaamde ‘Quick-Scan’ naar 4-FA. Dat is een kortdurend onderzoek waarin algemene informatie over een bepaalde drug op een rij wordt gezet. In de conclusie van het rapport staat dat 4-FA een ‘drug of choice’ is geworden. Met andere woorden: mensen gebruiken de drug voor de specifieke effecten die je ervan krijgt, zoals de afwezigheid van een kater.

Het CAM blijft de designerdrug in de gaten houden. Dit jaar doet het coördinatiepunt een nieuwe Quick-Scan. De onderzoekers zouden graag dieper op de materie in willen gaan met een uitgebreid onderzoek, maar dat is nog niet mogelijk. Er bestaat geen wetenschappelijke literatuur over de effecten van 4-FA in het menselijk lichaam. De Commissie Risicobeoordeling Nieuwe Drugs, die nauw samenwerkt met het CAM, kan vanwege het gebrek aan bewijs niet beoordelen hoe gevaarlijk de drug is.

Voorlichtingsorganisaties zoals Unity en Jellinek zitten met hetzelfde probleem. Een groeiende groep jongeren wil weten hoe je 4-FA het beste kunt gebruiken. Maar het probleem is juist dat niemand daar iets over weet. Het lijkt erop dat mensen in het ziekenhuis kunnen belanden wanneer ze meer dan 150 milligram slikken. Zelfs dat kan niemand met zekerheid zeggen. Laat staan dat we iets kunnen zeggen over de effecten op langer termijn. Of wat 4-FA in combinatie met andere drugs in je lichaam doet.

Sommige gebruikers denken dat 4-FA minder schadelijk is dan xtc. Een 20-jarige student biochemie aan de Avans Hogeschool in Breda deelt dat idee. Volgens hem ontstaan er minder vrije radicalen bij de afbraak van 4-FA dan wanneer ons lichaam MDMA verwerkt. Die vrije radicalen beschadigen verbindingen in de hersenen. Daarbij zou onderzoek met ratten uitwijzen dat de hoeveelheid dopamine en serotonine (boodschapperstoffen) in de hersenen al na een dag is hersteld, in plaats van een week.

MDMA is de favoriete drug van de 20-jarige student. Toch gebruikt hij het liever niet meer. “Ik kom er steeds meer achter hoe schadelijk MDMA op de langer termijn is.” MDMA veroorzaakt bijvoorbeeld geheugenproblemen en depressies. “Bovendien is de kater een drama”, voegt hij toe. Tegenwoordig neemt hij liever 4-FA als hij naar een feest gaat. Dan ligt hij niet de twee dagen daarna depressief in bed.

Terwijl het CAM probeert te onderzoeken wat de overheid met deze nieuwe psychoactieve stof moet doen, staat het internet bol van de webshops die het spul verkopen. Een paar jaar geleden verbood de Nederlandse Geneesmiddelenwet nog verkoop van ongeregistreerde stoffen. Maar in juli 2014 oordeelde het Europese Hof van Justitie dat alleen medicijnen met een (bewezen) medicinale werking onder die wet vallen. Gebruikers hoeven daarom slechts ‘4-FA’ in Google te typen en ze kunnen een gram, wat genoeg is voor tien mensen, kopen voor ongeveer vijftien euro. Een kilo voor 4.000 euro behoort ook tot de mogelijkheden.

De mensen die ik spreek kopen hun ‘xtc-light’ liever bij een dealer. Ze voelen zich niet veilig op het internet: je weet nooit wie er meekijkt. Het meisje (21) uit Groningen vertelde dat ze haar 4-FA gewoon in de smartshop kocht. Smartshophouders die 4-FA verkopen zijn met de huidige wetgeving niet strafbaar.

Maar het is niet de bedoeling dat de drug in de schappen ligt, vindt Iris Freie van de Vereniging Landelijk Overleg Smartproducten (VLOS). “Deze stoffen zijn nieuw en we hebben geen idee of ze schadelijk zouden kunnen zijn of niet”, schrijft ze in een reactie. De VLOS raadt daarom verkoop van nieuwe psychoactieve stoffen af.

Het Europees Parlement werkt aan een nieuwe wet die verkoop van designerdrugs verbiedt. Het is nog niet duidelijk hoe die wet eruit moet komen te zien. Want als een specifieke designerdrug verboden wordt, ligt er alweer een nieuwe op de plank. Alle stoffen verbieden die een psychoactieve werking hebben zou misschien een optie zijn. Maar dat heeft volgens het CAM meer nadelen dan voordelen. Je zou dan bijvoorbeeld geen nootmuskaat meer mogen kopen.