De overheid heeft niks te vertellen in ons lijf, vinden veel drugsgebruikers. Maar niet iedereen is het daarmee eens. De vraag blijkt van alle tijden: mag iemand anders bepalen wat jij doet?
Als je op een grijze maandagmiddag eens door de Opiumwet bladert, kom je al snel een opsomming tegen van wat je allemaal niet mag met drugs. Bezitten, telen, bereiden, bewerken, verwerken, verkopen, afleveren, verstrekken, vervoeren, het mag allemaal niet. Het enige wat je in Nederland wél mag doen met verboden drugs, is het gebruiken.
Politici zijn niet per ongeluk vergeten gebruik te verbieden. Men vindt dat je recht heb op zelfbeschikking: je mag zelf bepalen wat je met je lichaam doet. Maar dat recht hebben we niet altijd gehad.
1863: Je bent eigenaar van jezelf
In het begin van de 19e eeuw was het nog perfect normaal om andere mensen te bezitten. Als je een slaaf in je bezit had, dan mocht jij bepalen wat je met die slaaf deed. De slaaf had geen zeggenschap over zichzelf, want hij of zij was in het bezit van iemand anders.
De Nederlanders, Engelsen, Fransen en Portugezen hadden overal ter wereld koloniën waarvandaan ze allerlei grondstoffen en slaven importeerden. De Europese landen wisten flink huis te houden in hun koloniën. Met name de Spaanse conquistadors waren berucht. Zij veroverden met veel geweld en machtsvertoon Zuid-Amerikaanse landen. De lokale bevolking werd als slaaf ingezet op rubberplantages waar ze elke dag zoveel mogelijk moesten oogsten. Als slaven niet hard genoeg werkten, werd als straf hun arm of been afgehakt, of hun kind voor hun ogen vermoord. De Spaanse machthebbers wilden alle controle in hun koloniën overnemen. De lokale bevolking werd daarom verplicht om Spaans te spreken. Mensen moesten zich verplicht bekeren tot het christendom en zich laten dopen, anders werden ze geëxecuteerd.
Je kon als slaaf wel vergeten om religieuze rituelen uit te voeren, zoals het drinken van de entheogene drank ayahuasca, die jouw voorouders al duizenden jaren gebruikten en waarmee je je verbonden kan voelen met geesten uit het hiernamaals. Van zulk religieus mysticisme wilden de Spaanse overheersers niks weten op hun plantages. Slaven moest hun cultuur, hun taal en hun religie gedag zeggen. De machthebbers wilden precies bepalen welke identiteit hun slaven hadden.
Pas in 1863 werd in Nederland de slavernij afgeschaft. Vanaf dat moment is ieder mens volgens de wet autonoom. Je bent eigenaar van jezelf. Dus jij mag bepalen wat je met jezelf doet.
(Lees verder onder de video)
1984: Baas in eigen buik
Het heeft meer dan honderd jaar geduurd voordat vrouwen ook volledige zeggenschap kregen over wat ze mochten doen met hun lichaam. Voor 1984 was het strafbaar om abortus te plegen.
Vrouwen werden in Nederland niet vervolgd als ze een embryo lieten verwijderen. Dat was anders voor behandelaars. Degene die abortus uitvoerde, had een fikse gevangenisstraf boven het hoofd hangen. Maar in de jaren ’60 en ‘70 kwam er een activistische feministische beweging op stoom. Vrouwen eisten het recht om te stemmen, het recht op economische gelijkheid en ze wilden seksuele vrijheid. Een van hun bekendste eisen was om ‘baas in eigen buik’ te worden. Abortussen waren tot dan toe nog verboden en heel gevaarlijk. Professionals wilden niet helpen, dus moesten de beunhazen het maar doen. Een deel van de zwangere vrouwen reisde naar Engeland, waar abortus al wel legaal was.
(Lees verder onder de video)
Tot op een gegeven moment een paar gefrustreerde huisartsen het Mildredhuis in Arnhem openden. Daar werden illegaal abortussen gepleegd door getrainde professionals. Die kliniek werd een aantal jaar lang gedoogd, totdat er een conflict ontstond over een Duitse vrouw die bij een tweede zwangerschap na de abortus een miskraam had gekregen. Minister van Justitie Dries van Agt eiste dat de kliniek per direct de deuren sloot, maar de minister werd ter verantwoording geroepen door de Tweede Kamer. Uiteindelijk bepaalde een rechter dat de kliniek open mocht blijven.
Het duurde daarna nog jaren voordat abortus officieel legaal werd in Nederland. Eind 1984 ging de Nederlandse Abortuswet van kracht. Vanaf dat moment werd officieel besloten dat zelfbeschikking zó belangrijk is, dat het zelfs uitstijgt boven het recht op leven van het ongeboren kind. Toch blijft het altijd een beetje schuren, het recht op zelfbeschikking van vrouwen en het recht op leven van kinderen. Daarom is abortus niet volledig legaal.
Abortus mag alleen plaatsvinden in een professionele kliniek. De zwangere vrouw moet zich eerst melden, en moet dan nog minimaal vijf dagen wachten voordat de abortus echt gepleegd mag worden. Is de vrouw langer dan 24 weken zwanger? Dan wordt de baby beschouwd als levensvatbaar. Als het embryo 24 weken oud is, dan zou het zelfstandig kunnen overleven. Daarom wordt vanaf dat moment de zelfbeschikking van de vrouw beperkt. Het kind krijgt recht op leven en de vrouw moet dat recht respecteren. Ze mag dan niet meer alles doen met haar buik wat ze wil.
1950: Recht op religie
Een van de meest belangrijke vrijheden in een democratische rechtstaat is het recht op vrijheid van religie. Je hoeft niet zo ver terug te bladeren in de geschiedenis om te zien wat er kan gebeuren als aanhangers van een religie gestigmatiseerd worden. De Tweede Wereldoorlog is nog altijd een internationaal trauma. Joden werden beschimpt, beroofd, gedeporteerd en met duizenden tegelijkertijd vermoord. Sindsdien hebben we ons voorgenomen: nooit weer.
Vrij snel na de Tweede Wereldoorlog werd het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens ondertekend. Daarin hebben alle Europese landen (behalve Wit-Rusland) afgesproken 18 mensenrechten te allen tijden te handhaven. Bij die mensenrechten horen onder meer het recht op leven, het recht op vrijheid, het recht op vrijheid van meningsuiting, het recht op vrijheid van vergadering en het recht op gedachte, geweten en godsdienst.
Toch ben je in de huidige samenleving niet volledig vrij om je geloof te belijden zoals je dat zou willen, blijkt uit een recente rechtszaak tegen leden van de Santo Daime kerk in Amsterdam. Die geloofsgemeenschap gebruikt ayahuasca als heilig sacrament om in contact te komen met entiteiten. Hoewel leden van de Santo Daime kerk wel ayahuasca mogen gebruiken, heeft het Gerechtshof geoordeeld dat de ayahuasca niet ingevoerd mag worden. Leden van de kerk die de heilige thee meenemen uit Zuid-Amerika kunnen daarvoor worden bestraft. Maar het wordt wel heel lastig om ayahuasca te gebruiken als je het niet mag invoeren, het niet zelf mag maken en als je het ook niet in je bezit mag hebben.
De vervaardiging van spirituele middelen is niet het enige probleem waar mystici tegenaan lopen. Je moet eerst nog voor de rechtbank aantonen dat je echt een erkende religie aanhangt.
Daar is namelijk nog wel eens discussie over, wat precies een geloof is, en wat niet. Als je christen, moslim of jood bent, dan erkent de rechtbank het bestaan van je godsdienst meestal wel. Maar aanhangers van het vliegend spaghettimonsters, die zichzelf pastafari of spagnosten noemen, worden door het Nederlandse rechtssysteem niet erkend als religieuze groep. Zij kunnen daardoor geen aanspraak maken op de vrijheden die gelden voor het beoefenen van hun geloof.
Als je wel eens een heftige psychedelische ervaring hebt meegemaakt, dan snap je misschien dat erkenning van de rechtbank niks te maken heeft met religieuze ervaringen. Tienduizenden Nederlanders hebben wel eens DMT gerookt en daarna het gevoel gehad dat ze telepathisch met een levensechte entiteit aan het communiceren waren (check bijvoorbeeld dit tripreport). Wat anderen van die ervaring vinden, doet er dan niet zoveel toe. Als het voor jou een religieuze ervaring is geweest, dan maakt de mening van andere mensen niet meer zoveel uit.
Er zijn mensen die hartstochtelijk streven naar zulke vereniging van de ziel met het grote geheel. Mystici zijn ervan overtuigd dat we in constante verbinding staan met een verbindend energieveld. Entheogene psychedelica beschouwen ze als hulpmiddelen die je verbonden laten voelen met het grote geheel. Toch erkent de Nederlandse overheid die vorm van religie (nog) niet. Psychonauten hebben nu, volgens de wet, geen recht op vrijheid om zichzelf te laten samensmelten met een telepathisch pratende god.
(tekst gaat door onder de video)
Mag je alles met jezelf doen?
Hoewel we op papier allerlei onbeperkte vrijheden hebben, is de praktijk dus toch een stuk weerbarstiger.
Als je het bijvoorbeeld leuk zou vinden om tot diep in de nacht keihard te schreeuwen, dan kan je wel eens de vrijheid van je buren beroven om op fijne momenten te slapen. Bij vrijheid komt altijd verantwoordelijkheid. Je mag in principe doen wat je wil. Maar je moet er wel voor zorgen dat anderen geen last hebben van jouw gedrag. Je mag niet de vrijheden van andere mensen inpikken, want die mensen hebben net zoveel recht op vrijheid als jij.
In uitgaansgebieden wordt duidelijk hoe die vrijheid en verantwoordelijkheid samen kunnen gaan. Als je naar het café gaat dan ben je vrij om een glas bier of wijn te kopen en op te drinken. Maar als je jezelf niet in de hand hebt, dan loop je kans dat je de nacht mag doorbrengen in een politiecel.
Je bent vrij om alcohol te drinken. Maar je vrijheid houdt op te bestaan zodra je de veiligheid van andere mensen gaat bederven. Je bent dus verantwoordelijk voor hoe je met alcohol omgaat.
De overheid probeert tegelijkertijd invloed uit te oefenen op hoeveel alcohol er gedronken wordt. Gemeentes stellen regels op hoe laat een café dicht moet. Je moet een vergunning hebben om alcohol te verkopen. En als je verkoopt aan minderjarigen of als bezoekers van je café veel overlast veroorzaken, dan kun je die vergunning kwijtraken.
De overheid probeert met allerlei maatregelen te bevorderen dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag. Iedereen mag drinken als je daar zin in hebt. Maar de overheid doet er van alles aan om je ervan te overtuigen dat je beter voor je eigen gezondheid en de rust van je buurtbewoners kunt kiezen.
Misbruik van prohibitionisme
De meeste mensen vinden dat de overheid de veiligheid en gezondheid van burgers moet bevorderen. Het wereldwijde verbod op drugs is dan ook ingevoerd met het argument dat burgers, meestal jongeren, behoed moeten worden voor gevaarlijke middelen. Dat klinkt heel nobel. Maar er zijn helaas ook regeringsleiders die misbruik maken van de oorlog tegen drugs.
Het bekendste voorbeeld is misschien wel de Filippijnse president Rodrigo Duterte. Toen hij in juni 2016 aan de macht kwam, verklaarde hij direct de oorlog aan alle mensen die ook maar iets met drugs te maken hebben. Sindsdien rijden er constant doodseskaders door Filippijnse steden. Burgers worden bij de minste geringste verdenking doodgeschoten. Daarbij zijn honderden of misschien wel duizenden onschuldige slachtoffers gevallen. Bovendien schuilt het gevaar dat de president de doodseskaders misbruikt om zijn politieke tegenstanders uit te moorden. Het enige wat hij hoeft te doen is zeggen dat ze in drugs handelden.
Duterte is misschien een extreem voorbeeld, maar ook het machtigste land ter wereld, de Verenigde Staten, heeft het drugsbeleid misbruikt om politieke invloed te behouden. Zo zijn de verschillen in veroordeling voor kleine drugsvergrijpen enorm tussen het blanke deel van de bevolking, en de afro-Amerikanen. Als je een donkere huidskleur hebt in de VS, dan loop je veel meer kans om in de gevangenis te belanden voor een beetje wiet. Op die manier kan, al dan niet bewust, een etnische minderheid onder de duim gehouden worden. Je stopt ze gewoon massaal in de gevangenis voor kleine vergrijpen die je bij andere bevolkingsgroepen door de vingers ziet.
De Amerikanen deinzen er ook niet voor terug om in het buitenland drugshandel te gebruiken voor politieke invloed. Berucht is bijvoorbeeld de Iran-Contra-Affaire, waarbij de CIA betrokken was bij grootschalige handel in heroïne als ruilmiddel voor wapens. Die CIA hoopte een politieke splintergroepering in Iran te bewapenen, zodat ze een burgeroorlog konden starten. Door illegale drugs te ruilen voor illegale wapens, zouden de Amerikanen de internationale dreiging van Iran kunnen doen afnemen, zonder dat er een papierspoor achtergelaten zou worden.
De Amerikaanse veiligheidsdiensten worden ervan beschuldigd dezelfde tactieken te hebben gebruikt in Nicaragua, Laos en Afghanistan. Het idee is telkens hetzelfde: zorg dat een guerillabeweging wapens kan kopen met geld dat ze verdienen met drugshandel. Leun vervolgens rustig achterover totdat ze hun eigen land kapot schieten. Zo wisten de Amerikanen zeker dat communisten de macht niet kunnen grijpen, maar hoef je ook geen oorlog te voeren om dat voor elkaar te krijgen.
Rol van de overheid
Het ideaalbeeld van de overheid is een vrije democratie, waarin de staat geregeerd wordt door rechtsreeks verkozen volksvertegenwoordigers. Mensen mogen in principe alles doen wat ze willen, zolang ze anderen maar niet belemmeren in hun vrijheden. In zo’n vrije democratie is het de taak van de overheid om de vrijheid van burgers te bevorderen, alsmede hun veiligheid, hun gezondheid en hun welzijn. Met de behoeften en wensen van minderheden wordt ook rekening gehouden, want ook minderheden hebben recht op vrijheid.
Denk even aan de invoering van de abortuswet in de jaren ’80. De overheid voelde zich verantwoordelijk om de gezondheid van vrouwen te bevorderen. Het besef begon te groeien dat vrouwen recht hebben op zelfbeschikking en recht op toegang tot adequate medische zorg. Om die rechten te bevorderen heeft de toenmalige regering regels opgesteld die de vrijheid en de gezondheid van vrouwen moest bevorderen.
Als het gaat over gebruik van drugs, dan hebben we zo’n revolutie nog niet gehad. Technisch gezien is het niet verboden om drugs te gebruiken. Maar je kan wel veroordeeld worden voor voorbereidende handelingen van onder invloed raken, zoals het lid van de Santo Daime kerk werd veroordeeld voor het importeren van zijn sacrament ayahuasca.
Als je wil weten of de overheid mag bepalen wat jij met je lichaam doet, dan moet je je ook afvragen wat je vindt dat de rol van de overheid is.
Vind je dat de overheid burgers met harde hand in een cultureel keurslijf mag persen, zoals de Spanjaarden deden met de inheemse bevolking van Zuid-Amerika? Is gebruik van drugs zo’n enorme dreiging, dat de oorlog verklaard moet worden aan iedereen die wel eens slikt of snuift?
Of vind je dat de overheid in het leven is geroepen om haar burgers te dienen? Wil je dat de overheid haar best doet om te zorgen voor de gezondheid en het welzijn van burgers, zoals onze regering doet voor zwangere vrouwen die abortus willen plegen? Vind je misschien dat de overheid mensen moet dwingen om gezond(er) te leven, zelfs als ze daar niet zoveel zin in hebben? Of vind je dat zulke dwang te veel botst met onze vrijheden?
Die vragen zul je voor jezelf moeten beantwoorden.
Geef een reactie