Dit gaat er gebeuren als alle designerdrugs verboden worden

De minister van Justitie, Ferdinand Grapperhaus, wil dat alle legale ‘designerdrugs’ verboden worden. Met een nieuwe vangnetbepaling in de Opiumwet zouden hele groepen stoffen verboden worden, zodat nieuwe psychoactieve stoffen automatisch illegaal zijn.

Lees ook: staatssecretaris Blokhuis negeert advies van experts over stofgroepenverbod

Een simpele zoekopdracht via Google levert je al snel enkele tientallen websites op die ‘research chemicals’ verkopen. Je kan er stoffen kopen met ingewikkelde namen zoals N-ethylpentylone of 3-methylmethcathinone. Een kenner weet dat zulke middelen vergelijkbare effecten hebben met xtc of speed.

De legale handel in nieuwe psychoactieve stoffen is minister Grapperhaus een doorn in het oog. De minister wil hele groepen stoffen in één keer verbieden. Op die manier worden alle nieuwe middelen die enigszins lijken op LSD, MDMA, speed of cannabis automatisch verboden.

(Lees verder onder de video)

Populariteit in Nederland

Hoeveel mensen er in Nederland nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) gebruiken, is niet precies bekend. Maar volgens het Trimbos-instituut is het gebruik ‘beperkt’ en gaat het meestal om een tijdelijk fenomeen. Af en toe zijn er kleine vriendengroepjes die met een middel gaan experimenteren, maar het grote publiek houdt zich doorgaans niet bezig met obscure middeltjes. 

Toch was er een paar jaar geleden de designerdrug 4-FA, die wel zijn weg wist te vinden naar het grote publiek. Verschillende nieuwsmedia bestempelden die nieuwe stof als ‘xtc-light’. Je kreeg er een energiek en enigszins liefdevolle roes van, maar de dag erna was je niet zo naar de klote. Vooral het gebrek aan een ‘dinsdagdip’ maakte het nieuwe middel populair. Het Grote Uitgaansonderzoek schatte zelfs dat een kwart van alle feestgangers in Amsterdam wel eens de nieuwe drug had uitgeprobeerd. 

Maar de populariteit van het nieuwe middel stortte ineen toen het Trimbos-instituut in 2016 groots waarschuwde voor het nieuwe middel. Er waren een aantal jonge mensen geweest die een hersenbloeding kregen nadat ze 4-FA hadden ingenomen. Sommigen van hen hadden niet eens veel gebruikt, maar juist een gangbare dosis. Niet lang nadat bekend werd dat je er hersenbloedingen van kon krijgen, klapte de populariteit in elkaar. Veel gebruikers schrokken enorm dat hun geliefde ‘xtc-light’ toch niet zo light bleek te zijn.

Gevolgen van verbod op 4-FA

Ook de toenmalige staatssecretaris van Volksgezondheid, Martin van Rijn, schrok flink van het gevaar van 4-FA. Daarom plaatste de staatssecretaris het middel een half jaar later op Lijst 1 van de Opiumwet. Sindsdien is het een verboden harddrug. Het middel wordt af en toe nog wel  gebruikt. Maar verkopers zijn schaars en het middel blijkt regelmatig vervuild te zijn met grondstoffen die overblijven na productie, of met andere drugs.

De meeste gebruikers zijn weer teruggegaan naar het veel bekendere MDMA. Toch is er een klein deel van de feestgangers die weer een nieuw legaal middel heeft gevonden, dat ongeveer hetzelfde effect heeft. Het gaat dan bijvoorbeeld om 3-MMC. Het televisieprogramma Radar waarschuwde in maart van het afgelopen jaar nog dat 3-MMC legaal te koop is. Dat het middel gemakkelijk te krijgen is, bleek eerder uit onderzoek van EenVandaag. Via doodgewone webwinkels zoals Bol.com waren flesjes ‘libidoversterker’ te koop, waar de designerdrug 3-MMC in bleek te zitten. 

Op verschillende bekende Nederlandse webwinkels worden lustopwekkers verkocht die drugs bevatten. Het gaat daarbij om de zogenaamde designerdrug 3-MMC. Dat blijkt uit onderzoek van @eenvandaag : https://t.co/DRoGsqtViG pic.twitter.com/U1Na97wAJ0

— NPO Radio 1 (@NPORadio1) October 25, 2018

Vangnetbepaling in andere Europese landen

Er is steeds een kat-en-muis-spelletje tussen wetgevers die drugs willen verbieden, en de industrie die dan weer nieuwe legale drugs op de markt brengt. Nederland is niet het eerste land dat in één klap van het kat-en-muis-spelletje af wil zijn. Alleen al in Europa hebben het Verenigd Koninkrijk, België, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Zweden een zogeheten vangnetbepaling opgenomen in hun drugswetten. Daardoor zijn alle middelen die lijken op MDMA of speed in één klap verboden.

Het is nog maar een paar jaar geleden dat in het Verenigd Koninkrijk zo’n vangnetbepaling werd opgenomen in de drugswet. In dat land waren middelen zoals mephedrone (4-MMC) en methoxetamine (MXE) in korte tijd heel populair geworden. Die middelen bootsen de effecten na van MDMA en ketamine. De stoffen waren destijds nog maar een paar jaar op de markt, waardoor er nog geen wet was die de verkoop verbood. Tankstations, tabakswinkels en headshops verkochten allerlei zakjes met ‘research chemicals’. De verkopers zeiden erbij dat de nieuwe en legale drugs niet bedoeld waren voor menselijke consumptie. Maar hun klanten wisten wel beter. 

Sinds de invoering van de Psychoactive Substances Act 2016 zijn er ruim 500 Britten veroordeeld voor de handel in nieuwe psychoactieve stoffen. De tankstations en tabakswinkels zijn gestopt de ‘research chemicals’ te verkopen. Minderjarigen komen minder vaak in aanraking met nieuwe drugs en er zijn minder verschillende soorten drugs te krijgen op de drugsmarkt. Daarom spreekt de regering van een succes. 

Verandering in de Britse drugsmarkt

Maar niet iedereen is enthousiast over de nieuwe drugswet in het Verenigd Koninkrijk. De handel van drugs via het darkweb is juist toegenomen. Stoffen zoals 4-MMC en MXE worden niet meer legaal verkocht in tankstations. Maar via verborgen websites op het darkweb worden de middelen verkocht aan klanten, die een dag later een envelop thuisgestuurd krijgen met daarin hun nieuwe middel. Veel van die klanten kopen in één keer een wat grotere hoeveelheid, zodat ze hun aangeschafte roesmiddel met anderen kunnen delen. Daardoor is er nog steeds een aanbod van nieuwe psychoactieve stoffen. Wie er achter die handel zit, dat weet echter niemand meer. De handel is heel schimmig geworden omdat het verboden is.

Dat mensen niet meer weten welke drug ze kopen, kan heel gevaarlijk zijn. Afgelopen zomer brak er in Engeland paniek uit omdat er mensen waren die, ondanks de vangnetbepaling, een splinternieuwe drug hadden gebruikt en daarna in een soort gewelddadige psychose belandden. Ze noemden de drug ‘Monkey Dust’, maar niemand wist precies om welk middel het ging. Pas later werd bekend dat het waarschijnlijk ging om het middel MDPHP, wat vergelijkbare effecten heeft met MDMA.

Dat alle designerdrugs automatisch verboden zijn, betekent dus niet dat de middelen ook uit het land verdwijnen. Er is in het Verenigd Koninkrijk nog altijd een levendige handel in designerdrugs. In plaats van wiet en hasj worden er op straat zogenaamde ‘synthetische cannabinoïden’ verkocht onder de straatnaam ‘spice’. Uit Londen duiken allerlei video’s op van mensen die synthetische stoffen hebben gerookt die de effecten van cannabis nabootsen. Omdat ze niet weten hoeveel ze moeten roken, krijgen die spice-rokers al snel last van een overdosis. Ze belanden dan in een bizarre space waarin ze totaal niet meer aanspreekbaar zijn, en vaak in een afwijkende houding bevriezen. 

Ook zien overheidsinstanties een toename in het gebruik van meer traditionele middelen zoals crack en methamfetamine. Volgens een rapport van de Home Office van de Britse regering is het aantal overdoses met conventionele drugs zoals crack, methamfetamine en benzodiazepines weer enorm toegenomen.

Legale bedrijven leveren kwaliteit

In Nederland mogen designerdrugs nu nog verkocht worden. De verkopers vermommen zich meestal als chemiebedrijven die chemicaliën aan laboratoria verkopen. Voor de wet zijn het gewoon normale ondernemers. Ze staan gewoon netjes ingeschreven bij de KvK, betalen btw over hun omzet en ze accepteren zelfs betalingen via Tikkie. “Ik investeer in het land omdat ik belasting betaal en ik zorg voor keiharde kwaliteitscontroles”, zegt een verkoper van research chemicals bijvoorbeeld tegen het online nieuwsmedium Brandpuntplus. 

Toch blijft de handel een beetje schimmig. De verkopers zijn doorgaans online actief en hebben veelal geen winkelpand waar je even langs kunt met wat vragen. De betaling verloopt vaak via Bitcoin en soms worden de stoffen vanuit het buitenland opgestuurd. 

Een van de grootste wereldwijde verkopers van research chemicals was een Spaans bedrijf met de naam Scientific Innovation (SI). Op fora zoals Reddit en Bluelight werd met ontzag gesproken over de Spaanse verkoper, die honderden verschillende drugs verkocht en naar meer dan 150 landen opstuurde. Niet iedereen kon zo maar drugs kopen bij SI. Alleen leden die waren uitgenodigd konden inloggen op de site, waarna ze toegang kregen tot een uitgebreid arsenaal aan psychoactieve stoffen. Mensen die waren uitgenodigd om lid te worden, kon rekenen op veel aanzien bij andere, minder goed bedeelde, forumleden. 

Klanten roemden de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de webwinkel. Voor zover bekend heeft Scientific Innovation nog nooit per ongeluk een verkeerde drug opgestuurd, wat in jargon ook wel ‘mislabeling’ wordt genoemd. Zo’n fout is al snel levensgevaarlijk, en zorgt bij andere aanbieders wel eens voor klanten die per ongeluk een ander middel nemen en daardoor overlijden aan een overdosis. 

Witwassen en ondermijning

De politie en Interpol vonden het maar niks, zo’n grote online aanbieder die honderden legale drugs verkocht. Bovendien waren er verdenkingen dat het drugsnetwerk op grote schaal geld witwaste. Interpol hield de organisatie al een tijd in de gaten, voordat de politie in Spanje en Nederland tientallen huiszoekingen begonnen te verrichten. Daarbij werd meer dan 4,5 miljoen euro aan bitcoins in beslag genomen en meer dan 100 verschillende nieuwe psychoactieve stoffen, allemaal bedoeld voor de verkoop via de website. 

Sinds de politie-invallen is Scientific Innovation volledig van de markt verdwenen. De website is offline. De handel in research chemicals heeft zich alweer verplaatst. Er zijn nog wel andere aanbieders online, maar die hebben een stuk minder goede reputatie. De praktijken van de aanbieders worden steeds schimmiger. Zo zijn er Nederlandse aanbieders die flesjes ‘DVD-reiniger’ verkopen waarin een mengsel zit van verschillende werkzame stoffen. Maar hoeveel drugs daar precies in zitten, dat is vrijwel onmogelijk om te achterhalen.

De politie heeft er geen geheim van gemaakt dat de strategie is om de drugsmarkt te ontregelen. Als er veel onzekerheid is op de markt, dan worden drugs moeilijk verkrijgbaar, duurder en gevaarlijker, zo is de aanname. Op die manier denkt de gebruiker wel twee keer na, alvorens obscure chemicaliën te kopen van een internetwinkel. 

Toch zal de drugshandel nooit volledig verdwijnen, daar zijn de opsporingsdiensten inmiddels wel van overtuigd. De handel die overblijft zal daardoor steeds schimmiger worden, en gewelddadiger, naarmate de straffen toenemen.

Voor- en nadelen

Het kabinet kan dus straks kiezen uit grofweg twee scenario’s. We kunnen designerdrugs verbieden zodra mensen er gezondheidsklachten van krijgen, zoals we nu doen. Of we introduceren een vangnetbepaling in de Opiumwet, zodat de politie ook nieuwe drugs gelijk kan aanpakken.

Dr. Jan van Amsterdam vroeg zich al in 2012 af wat nou de voor- of nadelen waren van die keuze. In een rapport van het RIVM schreef hij wat nou precies de voor- en nadelen zijn van ‘generieke strafbaarstelling’. Dit is zijn conclusie:

Maatschappelijk debat

De minister lijkt vastbesloten hele groepen stoffen te gaan verbieden. Daar valt wat voor te zeggen: de beschikbaarheid kan enorm dalen na een verbod op drugs. Dat hebben we ook bij 4-FA gezien. Maar drugs verdwijnen bijna nooit helemaal en de middelen zijn na een verbod veel vaker vervuild, wat juist gevaar oplevert in plaats van voorkomt. Mensen zullen bovendien weer andere drugs gaan gebruiken.

Ben je ondanks alle waarschuwingen alsnog van plan research chemicals te gebruiken? Lees dan eerst onze Gids voor bewust gebruik van nieuwe drugs.